zamek w Słońsku

Zakon Joannitów

Joannici to zakon wywodzący się z bractwa z II połowy XI wieku, zajmującego się opieką nad pielgrzymami do ziemi świętej. Z czasem bractwo przekształciło się w zakon, oczywiście za zgodą papieża. Zakon Joannitów cieszył się uznaniem władców Królestwa Jerozolimy i królów chrześcijańskiej Europy, którzy nie szczędzili im nadań na kontynencie. W ten sposób Joannici organizowali swoje komandorie i finansowali swoją działalność. W XII wieku następuje militaryzacja zakonu, którego członkami zostawali rycerze. Kiedy Królestwo Jerozolimy upadło Joannici osiedli na Cyprze, zorganizowali własną flotę, a w 1310 roku zdobyli Rodos tuz pod nosem muzułmanów. Przez dwa wieki flota Joannitów stała ością w gardle imperium osmańskiego, aż w końcu w 1523 roku Sulejman Wspaniały zdobył Rodos. Joannici przenieśli się na Maltę i tam kontynuowali swoje dzieło, aż do końca XVIII wieku, kiedy to Napoleon Bonaparte zdobył Maltę. Nie oznacza to, że zakon Joannitów upadł. Joannici byli zakonem katolickim, ale z czasem powstawały odłamy protestanckie. Katolicki zakon i kilka protestanckich jest spadkobiercą dawnych tradycji i działa do dzisiaj.

Na ziemie współcześnie należące do Polski Joannici trafili w XII i XIII wieku, w różne regiony, otrzymując nadania od lokalnych książąt, na Pomorzu, Dolnym Śląsku i w innych regionach. Dość ciekawa była historia Joannitów w Brandenburgii, a więc także na dzisiejszych ziemiach północno-zachodniej Polski. Kiedy upadł zakon Templariuszy, zgodnie z bulla papieska to właśnie Joannici mieli przejąc ich majątek. Nie wszędzie poszło to zgodnie z bullą, a dobrze zorganizowane majątki często przejmowali władcy. W Brandenburgii Joannici przejęli tylko jedna trzecia majątku Templariuszy, na podstawie układu z Kremmen. Powstało kilkanaście komandorii skupionych w tzw. Baliwacie Brandenburskim w ramach Przeoratu Niemiec. Baliwat cieszył się pewną autonomią w ramach zakonu, działając pod patronatem margrabiów brandenburskich. Zakonnicy Baliwatu przeszli na religie protestancką razem z władcami Brandenburgii, ale co ciekawe – związków z katolickim Przeoratem Niemiec nie zerwali. Kiedy król pruski zlikwidował zakony w 1810 roku, to właśnie pozostałości po protestanckim baliwacie brandenburskim były podstawą do reaktywacji Joannitów w 1852.

zamek Joannitów w Swobnicy

W ramach Baliwatu Brandenburskiego znaczna część komandorii działała na terenach obecnej Polski. Siedzibą Baliwatu był Słońsk, który Joannici zakupili w 1426 roku. Dwór rycerski naprędce przebudowali na swoje potrzeby, a zamek w Słońsku został zbudowany w połowie XVI wieku – z wieżami i fosą, otoczony murem obronnym. Zamek został zniszczony przez szwedów w połowie XVII wieku, a pod koniec stulecia odbudowany jako rezydencja. Mury obronne i fosę zlikwidowano pod koniec XVIII wieku. Zamek w Słońsku stała się siedzibą Joannitów po reaktywacji w połowie XIX wieku. Dzisiaj po zamku w Słońsku zostały ruiny, ale zamek w Łagowie zachował się nienaruszony. Łagów był majątkiem Templariuszy, który Joannici odkupili w połowie XIV wieku i w nowym miejscu zbudowali zamek jako siedzibę komandorii. Inny ciekawy zamek, zrujnowany, ale jeszcze nie ruiny, Joannici zbudowali w Swobnicy na Pomorzu. Wszystkie trzy zamki Joannitów warto zwiedzić, zwłaszcza, że w ich okolicy są inne atrakcje turystyczne.